Xamgelî Bane
Ve nûşko vîriska ra lê. Cûciye le ban dare re nav hêlîne ociniqîya. Firê vindiriyaw vî ow rûje. Dengi vîriska je asirmangel ve qîje qîj rihat. Cûciye le ban hakeli xwê çêwgele vokird. Girdivere têrîko vi vî. Ke vîriska ve hêvend çiqes kirde qîje qîj jî cûciye ne destê je hakel vî, ne jî rake şewetêrik vî nerivîrîst ke je hêlîne viderkefî. Dîya vîriska varanî ve guje guj kirde xar. Dare ke cûciye le banê vî dari çortik vî. Dari çortikel pên û gewra. Hêlini cûciye re bini pelkel vî. Rave varane le cûciye û hêline nerikeft. Cûciye çêwgele qurcand û le bini dengi varane û vîriska ve xwevo çî.
Cûciye çêwgele vokird. Gordi vokirdandine rî ke je varane û vîriskay şew tiştî nemaye. Vîçe vîçi cûciyeli dik je nêzik û dûr xweş xweş rihat. Kênîyê hendi dare ve şure şur diherîkîya. Cûciye şa vî ke suvaye pêko vîye. Cûciye je ban hakel esta û firîya ban kurni kênîye. Kurni kênîye je kuçik hativîye xaskirdin. Seranser veyek vestîyaw je sî çêw hativîye yirtin. Ey kênîye le çûle dûri dîyel vî. Le seri riçi herikani avi kênîye peşeş dari cîyi cîyi hevi. Dari vî, dari gûç, dari berû, dari rîxok, dari momax û ey darê çortike vî. Darê çortike je dargeli dik him gewretir vî, him jî pîr vî. Yekî jî darê hendi kênîye vî. Cûciyel rake hêlîngelîyan naye vînandin le ban dargeli gewre û pelk firîye xasê rikirdin. Ey hêlîne jî je ew hêlingel vî.
Je xaro rênî pes rake av vixerî vervi kênîye rihat. Seyeli ve zilqi pese gaveke cûciye le ban kurni kênîye vî îyan ve seri kênîye. Cûciye ke seyel dî, firiya ban dare. Je ban daro seyeli seri kêniye çêw rikird. Seyel je kurne av xardin. Diya av xardine le hendi kênîye mexola hatin. Şivane ve kero hate ser kênîye û tîre û paliki kere nave ban zinêrê bîçîkê lay piştiyi kênîye. Duvajû ve û çona pese vervi kurni kênîye riran. Nîya pese dusî nêrî û bizini ma rê vî. Verangeli nav rêne rikeftine ban mîyel. Duvajûve çûve birdi verangel kird. Pese kem kem ve qor vervi kurni ave rihat. Yêke avê xwê rixard dira ve la. Ve ris rêne gî ve av kirdin. Şivane vervi leveri nav gore pese bird. Ke şivane û pesgel çî seyel jî ra lê le dîya rêne kal kal kefte rû. Cûciye je ban daro pese, seyel şivane û yêdikel gî çêw kird. İngirîke kênîye û xwê disan ve teyna ma. Je ban daro firiya xar dîsan. Ve nukil heyî av xard. Jê dîyaw kefte vîrê ke xêrî firsiyo vîye. Vervi rêne firîya ra lê çî. Şûnake rêne lê rileverîye kemî bin av vî. Ow şûngele ke binav vî kirm û buxiki bini xake lê firê rihate vînandin. Cûciye le nav rêno le şûngeleke mîyel pa rinanlê kirm û buxikele riderkefte navça. Cûciye ve nukil rîkaşay û ridaqurtandê. Ke zikê xas vîye çekme, firîya ra lê çî.
Le seri kênîye na. Cûciye û kênîye weki du hamîrî vîn. Je hamirîye ûrotir du biraki xas vîn. Cûciye çen saleke le bani ey darê hendi kênîye çêlik rikird. Daliki ey cûciye jî eyî lîre le ban ey darê çortike le ey hêlîne ge wro kirdi vî. Daliki dalikîyan jî enco. Rave navberi ey kênîye û cûciye qeri dari çortike firê tişt dê hevî.
Cûciye girdi dîyer heyî lîla lola firîya. Ke vindirîya ve dîyaw çerxi ban dare vî. Hat ke le seri kênîye jin û mêrdî nîştiye. Mêrike le ban leveri jori kênîye dirîjo vîye. Jine jî le lay xariy kaniye je dar û sergîn navî lê. Je kaniye dûye rielat. Bani koze patîle lê vî. Deri patîle derikî lê vî ra ve navi batîle ke çe lê rihate birşandin dîyar nerira. Bûyî xweş girdivere elgirt. Mûz, mûrî û buxikel gî gurdo vi vî. Mêrike gordi jine qise rikird le şûni xwê. Jine konî elxist le ban levere. Bani kone heyî nan û tiştimişt navê. Jine him kar dikird, him jî gordi mêrike qise kirdine rinand. Je nav qato guranîyî re demê vî.
“Nêvû nêvû le dile qorî nêvû, Weki tami dile jî tamî cîyî nêvû
Yekî ke ve dili xwê nezevicîya, Şewe lê rûjnayî nêvû,
Ke mirarit îyave yek, Jexere weki esel lêt tê rivû”
Le dengi jine mêrike jî dengi xwê ve eynî qeyro tevi dengi jine rikird û guranîye gordiyek xilas kirdin. Dîyar vîke ey mêrike û jine ve dili xûyan zevicîyaw vîn. Salîyan gewre dîyardira. Lê berê weki xort û azew gişte giştîyan vî.
Jine pilyele elmand û patile je ban koze na. Le ban kone ke elxistî vî nay ve navrastê. Mêrike je şûni xwê esta û çîye seri kênîye. Je çuriki kênîye ve mişt rû xwê sîçar çar av kird lê û şûşt. Du sî jî qulp av fir kird û ra lê çîye seri nane. Jine je tora nane derxist û heyî vervi mêrike ra. Jine û mêrike ve keniy û qejmerî nan xardin û tişte gurdo kirdin. Heman ke neçîvîn dîsan ve mişt je kênîye av xardin û vervi dîyê xariye ran lê çîn. Cuciye je ban daro hetake mêrike û jine je veri çêw mêk vî girî. Ew girandine cûciye ribirde heyî şûni cîyî cîyî. Je naw serê hezar tişt dixericîya. Xwê ve teyna vî. Le ban darî çortik le çûle. Sî hakê re nav hêlîne, yekî jî kênîyî veherikan le hendê vî. Kênîye hamirîyê en xasê vî. Kênîye he ke riherikîya dengi ave ke rikeftle avi nav kurne dengi şure şurê rihat. Ey denge vîşê kênîye zîndiyo rikird. Ke eco neva jî ve cûciye eco rihat.
Yên hewa zemîye giran giran weki her ruj dîsan têriko rivîya. Vîşê yekî dest rinare qirtiki cûciye. Ow qese ruhê tengo rivıya. Erê ve şew jî mêvani kênîye hevî. Ve şew rake çêwgelê nerivînand û nerifirîya ow qere je şewe hez nerikird. Ke ruyîyî yan marî elperîkîya dare xwê û hakelê ra vixarda. Ve rûj tiştî enco ve serê vihata cani xwê ra xilas vikirda. Ey zerastîye ra şew enco nevî. Xwê ve teyna le ban dare heta ke suvaye pêko rivîya le nav hêlîne rixeft. Rave cûciye firê xweşê ve têrîke û şewe nerihat.
Je ow şewgele şewî cûciye re nav hêlîne ve qaleqîrî ve xwê hesîya. Cûciye çêwgele vokird. Rîke vervi seri kênîye çar penç xort arîyay. Şewe ve şewqi mange weki rûj vî. Zarûvel ve kergelo hatine seri kênîye vistan. Xortgel je tîre ve qixeqix peşeş mirgi sax derxistin. Yekî mirgel je tîre riderxist, yekî jî seri mirgel di elpiçiqand. Duvan jî kozî ariy navîn lê û tenikey nîme piri av kirdin vîn. Avi tenika germ dikirdin. Ke ave ve pilqe pilq xas kulîya mirgel ve pûrti mûrto avîştine nav tenika. Mirgel heyî re nav avê kulîyave ke vista ve dîyaw mirgel je paçikelo girtin û yek yek ve pûrt û çermi mermo şeqitandinê. Mirgel rût kirdin. Le hendi ariye çale ke kûlîn bal û pûrte ve çermo kirdin dûre. Ke çerm kirdine xilas vî bani çale piri xak kirdin û banê pûşandin. Ve pa ban çale dewsandin û je kênîye dusî tek av avirdin elpişandine ban xake. Dîsan ban çale dewsandin û heyî xaki din elpişandine bani o girdivere. Jila jola heyî qirşi qal gurdo kirdin û bani çale ve eyeno voşardin. Dusîyan jî heya ke eyane çale pûşandin gûşte le ban koze birşand. Gî gordiyek le gûşte gurdo vîn û iznaqelê ran ve seyeli hendeke avirdivîn. Ve qaleqîr, guranî qejmerî nêziki desti suvayzi ran lê çîn je seri kênîye. Hetake xortgel çî cûciye tîkî xew re çêwê nekeft. Zatî dilê nevî ke vixefî. Qale qîr û vaje vajî cîyî le bini darê le seri kênîye hevî. Ey tiştê cîyîye bî xew îştivîyê, dîsan jî vê xweş hat.
Ve dengi motırgeli naw teleyelo ve xwê hesîya. Vervi dîyê xariy firîya. Le seri çeme dotgel û vevîyel cil û xilîf dişûştın. Şûnikel de destîyan ve tepe tep riranle geltgel. Heyî jin û dot xurî û caviye ri kutan. Dotgel qali şûkirdine û qeline rikirdin. Heyî leyane goranî kird û ra lê vervi ban dîye çî. Ve balgelo xwê verda vervi xar. Ke îyave nav dîye rî ke dargeli qevaxel û vîyel gî aribirin. Bani dargeli navi dîye piri cûciyi cîyî cîyî vî vercê. çêw yerdand ke cûciy vînî nerî. Bûbikel, cûciyeli du nukil, qijik denay nerî. Heyî dari rût mavî le nav harimi dîye heva. Cûciye ke eyene rî, xêrî toxamîşê vî. Xemê navê ve nuşko firê vî. Vervi seri kênîye cî îcare. Navçê dîyer û şîme vî deme. Seri kênî dîye xewlet vî. Le ey vextgele seri kênî dîye piri vevî, dot û jin divîya. Ser le ser diqelivîya. Tu bo ke şênatî seri kênîye weki yê verceyîn nevî. Cûciye ke dargeli birandin û xewletî seri kênîye rî jema ke ra ey rûjeteyna enco ra vû heva. Rûjgeli dik tim le ov gavgele hate nav dîyê xariy ke eynîkestin. Cûciye eye çen saleke her rûj, re rûje du sî car dihate ey dîye, qe tişti enco nerî vî ve çêwgeli xwê heta îgave. Vîşê ewrî sê le ban ey dîye gurdo vıvî û qe dilê nevîke viçû. Tiştî weki yê vercêyîne nevî. Dargeli nav dîye hativîye birandin. Seri kênî dîye xewleto vi vî. Eye rançe enco rivîya ? Je xwê pirsî. Heyî dik ban dîye yerdî û firîya ra lê çî ve hêlînê xwê.
Le ban kurni kuçikê kênîye na û ve nukil hebar av xard. Vîrê le dîyê xariy vî. Race le ew dîye enco rivîya. Le ew dîye race ruçime diogorîya. Heyî tişt ke cûciyel fexmê nerikird divîya. Cûciye ke çiqes le seri kênîyî çûl hêlînê heva jî, destê je dîyel û dargeli nav dîyel nerivîya. Dêy ke dar lê nevî cûciy jî lê ne ri vîya, dêy ke vevî û dot lê nêvî xort jî lê nê nerivîya, zarû jî lê nê rivîya. Dêy ke cûciy û dot lê nevî qe bira nevîya.
Avê xwê ke fir kird ve dîyaw, firîya nav hêlîne. Hakel hativîye demi qurxe. Cûciye weki verceyîn hakel firê ve teyna neritanist ke vîşta. Jê verceyîn firêtir dale ban hakel va ke vişeliya û çêlikel peyda va. Cûciye heva keftivîre qurx. Re rûje cay teyna riçîya zike tîr dikird û rihat.
Suvayzîyî je nav galiki hakel çêlikel derkeft. Sî çêlîkê vî ve cayko. Dalîkîyan diçîya rayan kirm û buxik davird û ve xavindîyan dikird. Rûj ve rûj çêlikel gewro rivîyan û yên pûrt digirtin. Balgelîyan zeqê firê rivîya.
Rûjî cûciye çêlikeli xwê birde seri kênîye. Ra çêlikel qali kênîye kird ke çend sale ale hendî ey kênîya û daliki xwê jî ewî lîre gewro kirdiye. Temê le çêlikeli xwê kird ke îwe jî lîre çêlikelitan gewro vikerin. Ey dareke hêlîneman jî arîye mîngangeli ma dalikimane. Çêlikel jî xweş go ravîn ve seri qiseyeli dalike. Çelikel rake heman bîçik vîn xas nerifirîyan. Heva le girdi kênîye teyna rifirîyan. Le nav û girdi hêlîne le bendi dalike rivistan ke zike tîr vikerin.
Cûciye ke je dîyel je yerdîne hat le seri kênîye marî sê rî. Le seri kênîye le ban kuçîkî pên mare totik oxardi vî. Cûciye ke mare rî şerpeze vî je tirs. Margel dijminê cûciyele. Him jî ey dijmine cûciyel zeqê neritanist. Cûciye ve bidizî bî deng û hes firîya çî ve nav hêlîne. Je ban daro le mare ringirîya. Vit şalam mare ve xwê vihesî û jîre viçû. Ke dîya nîmerû siri germe şîkîya mare giran giran xwê çimand. Quwd dirave xwê. Mare sere je nav totike ke oxardivî bilindi jor kird û le girdivere girî. Kefte navi avi kurne û germi cani xwê re nav ave îşt. Je naw kurni ave derkeft û çêw le dargel yerdand. Darê en nêzîkê kênîye darê en gewra vî. Le dargeli dik jî firê pelk û pirçik îjne vî. Le ban darê çortike hêlin hevî. Lê berê le jor vî, yekî jî je xar dîyar nerira. Mare hêlini cûciye nerî, vervi dargeli dik çî. İngirî û rîke le ban dargeli dik jî tiştî lê nî ve dîyaw hate seri kênîye. Je joro dengi zîli seyel hat. Seyeli rêngel vervi kênîye rihat. Mare ke dengi zîli seyel îya vê kefte bini zinarê biçîkê hendi kênîye. Seyel hatin je kênîye av xardin û heyî mexelo vîn. Je dür şivane kirde voşte voşt û seyel ve xardan danlê çîn. Zemîye yên têrîko rivîya. Cûciye je tirsi mare nerivîrist ke hêlîne vîlî û viçû. Tirsê firiyê ra şew vî. Enî ke mare ve şew elperîkîye dare û re xeve xwê û çêlikelê vixwerî. Gave ke seyel çî, nêziki dîyer vî. Dotî û kurey ve xardan hatine seri kênîye û xûyan le pişti kuçiki kênîye voşardın. İngirîn ke kesî îjnî le bini dare mirarîyan îya veyek. Lûre vîne jinimêrdi yek. Dote çiqinê xwê vokird û jê heyî tişti xardin derxist. Veyni kure jê xardin. Kure û dote qal dikirdin. Ke dildariyekin. Erake ma boyiki dote dewlemend vîye ve kure nerayinê. Çen car gewretirgeli dîye êrdandiyine serê dîsan dili boyîkê nevîye. Kure jî hewa xênce vayandine rûyey nerîye. Dote ke çiqinê xwê gurdo kird, kure çî ve hendi zinarê bîçike dirîjo vî. Dote jî le hendi kuçike nîşt. Kure le hendi marê sîye dirîjo vi vî. Kure le şuni xwê xirmanço vî. Re nav qato mare çî ve hendi kure û nave bini kefelê. Du sî car je şûni cîyî nave kure, kure esta pa û mare rî ke nayevê. Mare xuşîya kefte bini kuçike. Dote û kure ve biraw biraw keftin veyek. Xwê mirdaro kird dote. Neritanist ke ve dîyaw viçin ve dîye. Le ban çoki dote xorte can da. Je dîyê xariy le ban sî hesp dusîyanî ve çarpa vervi kênîye rihatin. Cûciye û çêlikelê je ban daro je nav hêlîno ewane çêw rikirdin. Hespgel hatine seri kênîye ke xweyşîkîyan gordi kure ke vayîye alura. Ka xweyşîkîyan şivîn dikerî. Birangeli dote je dote tiştî ne pirsîn û ve dancayelo nan ve kurê mirdiye û dote. Xunê kure û dote tevi rengi avi kênîye vî le nav kurne. Ey dildargele verci birangel marê sîye destîyan jeyek kirdi vî. Vervi dîye ve çarpa ranlê çîn siwargel. Gordi dengi dança dîye vervi seri kênîye elişîya. Seri kênî çûle ve biraw biraw û hawar hawar dudengo vî. Jingel ve dilo kênîye jî kirdin de girî. Avi kênîye he ke jingel dilo riçirîya firê rivîya.
Her sî çêliki cûciye re nav hêlîne je tirs ve dalike çewsîkîyan. Çêlikel heman firê biçîk vîn. Tişteke ve çêwgeli xûyan dîn ra ewane firê ve tirs vî. Dalîkîyan jî heman tişti enco nerîvî. Gaveke rîke rengi avi kênîye soro vî hewa fexm kird ke lîrgele risqe elatiye. Cûciye rîke kênîye jî rîyîrî, zanist ke kênîye zîndiye.
Le dîyê xariy dargel hativîye birandin. Seri kênî dîye dot û vevî lê nemayî. Le seri kênî çûlgel margeli sê mirari dildargel sê rikird. Birangel şivinî xweyşikel nerinasîya. Marê sîye heman de bini zinare, birangel de nav dîye cirît rikird. Ey tiştgele şanandinî heyî tişt vî. Ke çûn vikirday jî ey zerastîye heva le navça vî, ve her lay ki xwê.
Cûciye gordi çêlikele qise kird ke heva lîre nîyaye vistandin. Suvayzî jîre ra vîçîn le şûnî dik vi ovirîn. Ra xwiman şûnî nû vînin ke mirari dildargel sê nêkerin, dargel nêbirin û vevî û dot alîye vînîn. Pirse kirdin veyek ke heva ey şewe şewê dîyayemane imşo. Re nav hêlînê mîngangeyeli dalikeli xûyan le bini mangê asirmangeli bane ve xwevo çîn.
Tep, tep, tep ve ey dengo je naw hêlîne firiyan je ban dare. Ke le ban kuçîki kênîye nan û le pişte girîn, rinke. Mêrîkî ve bivire darê çortike ribirîya. Veri dari çortike jî marê sîye le dirîjayî mirdiye. Mêrike ke hatiye ke dare vibirî rîye ke marê sîye xwê le darê çortike pîçaye û rielkîşîye jor. Ve bivire rirîle marê sîye rikuşî. Mêrike ve qirçe qirç dare birî û xistê ban xake le veri çêwi cûciyel. Daliki cûciyel ve girî ringirîya. Ke dare kefte zemîye, hêlîne jî keft û elişîya. Pişivilavo vî lo qendima. Mîngangeli daliki cûciye heva şexitîya. Rengi avi kênîye ve xwuni dildargel soro vî. Gavi çiyini îre hati vî. Nerivake lîre vivistay. Ruçimi îre ve ûstirî diranand. şûnîke ûstirî lê hevî, hêlîn hate şexitandin;ow şûna şavîn û xweşî lê nê vû. Ew şûna şivîn girî û reşî da lê hevû. Cûciye çêlikele rave dîya xwê û firîya ran lê çîn.
*Va nivîsa, di hejmara Bîrnebûnê ya 52yan da hat belavkirin: 2012, 57-63.
