Kovara Bîrnebûnê ji bo çand, huner, lêkolîn û edebîyata kurdên Anatoliya Navîn çavkaniyeke gelek girîng da. Bi saya Bîrnebûnê gelek çavkanî derketin holê û kovarê îlham da gelek kesan.
Bi derketina kovara Bîrnebûnê re gelek nivîskar, lêkolîner û akademîsyen bi kurdên Anatoliya Navîn re eleqedar bûn û gelek pirtûk hatin çapkirin.
Di vê beşê de em ê pirtûkên ku heta niha li ser kurdên Anatoliya Navîn hatine weşandin bi we re parve bikin.
İç Anadolu Kürtleri: Konya, Ankara, Kırşehir
Yazar: Nuh Ateş
Daha önce yabancı diplomatların araştırmalarının küçük bir bölümünde yer alan Orta Anadolu Kürtlerini merkeze alan birçok araştırma yayınlanmaya başlamıştır. Örneğin 1993 yılında araştırmacı-yazar Nuh Ateş’in “İç Anadolu Kürtleri: Konya, Kırşehir, Ankara” isimli kitabı Orta Anadolu Kürtlerince ilk yayımlanan metindir. Bîrnebûn’un kurucu yazarları arasında da yer alan Ateş, aynı zamanda Kürtçe roman ve öykü kitapları da kaleme almıştır.
İç Anadolu Kürtleri adlı kitap, bölge hakkındaki ilk giriş bilgileri içermeleri bağlamında sonraki araştırmacılar tarafından da sıklıkla referans gösterilmiştir.
Tarih: 1992
Yayınevi: Komkar
Yer: Köln
Sayfa sayısı: 141
Nuh Ateş’in diğer eserleri:
Federal Çözüm: Belçika, İspanya, Türkiye
Tayek Por
Nivîsên Per
Ehmedê Elê
Nivîsên Per
Nivîskar: Nuh Ateş
Nivîsên li ber destê we di navbera salên 2004 û 2012’an da hatine nivîsandin. Sewa ku ew wenda nebin, baştir bên belavkirin û xwandin min xwazt wan wekî kîteb bidim weşandin. Ku we xwand hunê bibînin, mijara nivîsan curbicur e û pirtir li ser jiyan û kultura gundê Xelika ye. Meriv dikana piranîya wan wekî nivîsên antropologîk yên li ser gundekî kurmanc li Anatolîyayê jî binav bike. Eger meriv bixwaze nivîsan li gor beşên edebî parva bike, hingê birek ji wan dibe serpêhatî, bîranî, yarenî, şîrove.
Mijara henan jî rabûn û rûniştinên civakî û sîyasî ye. Mijarek jî kurmancîya ku li Xelika tê dengkirin, taybetî, peyv û bêjeyên wê yên cûda ye. Birek ji nivîsan kêm an zêde bi zaravayê cîhwarkî hatiye nivîsandin. Nivîsandina bi zaravayan û li ser folklora cîhwar û devêran sewa xebatên zanyariyê, parêztina heyiyên kulturî û zimanî û teşwîqkirina xwandin û nivîsandina bi kurdî jî bi kêr e.
Berhemên din ên Nuh Ateş
Federal Çözüm: Belçika, İspanya, Türkiye
Tayek Por
Ehmedê Elê
İç Anadolu Kürtleri
Ehmedê Elê
Nivîskar: Nuh Ateş
“Jîyana Ehmedê Elê, tijî serpêhatiyên nadir, balkêş û watedar e. Ji ber vê, nivîsandina jînengarîya wî ji min va, bo edebîyata kurdên Anatoliyayê û mijara koçberiyê jî, pêwîst û lêhatî xuya kir.”
Her wiha du kîtebên Nuh Ateş ên bi kurdî, Tayek por (2012) û Nivîsên Per (2013) ji weşanxaneya APECê li Swêdê çapbûn.
Cihê çapkirina pirtûkê: Sweden
Navê çapxaneyê: APEC
Sala çapê: 2014
Berhemên din ên Nuh Ateş
Federal Çözüm: Belçika, İspanya, Türkiye
Tayek Por
İç Anadolu Kürtleri
Nivîsên Per
Tayek Por
Nivîskar: Nuh Ateş
“Ez bi zaravayê gundê xwe mezin bûm û hatim şîretkirin. Lowma tesîra wî zaravayî li ser kurteçîrokên min, hin caran zêde û hin caran kêm heye û va jî tiştekî xwezayî ye. Her çigas hewldan û pêşketîyên bi qedr di vî warî da hebin jî, meriv nikane îro qala kurdîyeke standard û seranser bike. Ji bo kurdîyeke standard perwerdeye bi kurdî hewce yê. Mixabin hîn em negihêştinê vê qonaxê. Ji ber vê, ez nivisandina nêzikî yan di bin bandora zaravayên herêmî da diparêzim û hewce dibînim.”
Berhemên din ên Nuh Ateş
Federal Çözüm: Belçika, İspanya, Türkiye
İç Anadolu Kürtleri
Nivîsên Per
Ehmedê Elê
Serenad
Nivîskar: Mem Xelikan
Nivîskar û helbestvan Mem Xelikan, pirtûka xwe ya duyemîn bi navê “Serenad” li weşanxaneya APECê hate çapkirin. Di pirtûkê da nêzî 60 helbest hene.
Mem Xelikan di 1956an de li Anatolîya Navîn, li gundê Qerejdaxa Konyayê ji dayîk dibe. Dibistana destpêkê lu gundê Qerejdaxê dixwîne, dibistana navendî û lîseyê jî li Ankarayê xilas dike. Di sala 1974-75an de li Zanîngeha Egeyê beşa Fakulteya Tibê dixwîne û di sala 1980î de mezun dibe. Mem Xelikan ji bilî nivîsîna helbestan, nivîsên kulturî û folklorî jî dinivîsine û nemaze ji bo kovara kurdên Anatolîya Navîn, Bîrnebûnê.
Şevbidar im, kitêba wî ya pêşin bû ku di sala 2009an de hatibû weşandin. Serenad jî kitêba helbestên wî ya dudayan e.
Sîyarên Deşta Anatoliyê
Nivîskar: Muzaffer Özgür
Özgür, mijara ku di romanê de hatine zimên di salên 90î de berhevkiriye û amade kiriye. Di salên dawîyê de jî li ser kar kiriye. Naveroka pirtûkê li deşta Anatoliya Navîn de derbas dibe û bûyêrên di romanê da jî di sala 1933ê ya li Anatoliyê, dawîya serhildanê qewimî ye. Mêrxasê romanê her sê jî, ji kurdên Anatoliya Navîn in: Hecîyê Buxurcî, Osê Bire, û Omerê Hesenko. Özgür, di romana xwe da koçberî, eşîrtî, evîndarî û kevneşopîyên navendê; eden û huner neqşandîye. Sîyarên Deşta Anatoliyê, ji hêla weşanxaneya APECê, di sala 2017 da li Stockholmê hat weşandin.
Destana Qamişê Qul
Nivîskar: Osman Alabay (Curukî)
Kitêba Osman Alabay [Curukî] ya ku ji Destana Qamişê Qul, helbest û berhevokeka ji çanda herêmê pêk tê.
Osman Alabay (Hewedî – Curukî) Kurdekî ji Anatoliya Navîn e. Helbestên wî bi dilgermî û bi hestên welatparêzîyê tijî ne. Ew dijî zulim û kedxwarîyê ye û cem xebatkaran û bindestan e. Ew di helbestê xwe da derken bindestan gelek bi delalî û hostatî dibêje, ji nezanîyê gazin dike.
Hesina: Dîrok, Civak, Folklor
Nivîskar: Mehtab Îdelî û S. Erdem
Mehtab Îdêlî û S. Erdem, bi berhema xwe bi navê “Gundê Hesina” jiyana civakî, çandî û hûnerîya gund didin nasandin. Nivîskaran, piralîyê jîyana gundê Hesina ji xwe re kirine mijar û bi vî awayî ji jîyana kurdên Anatoliya Navîn e jî didin nasîn.
Pirtûk bi gîştî 222 rûpelin, ji alî weşanxanê APEC ve hatîye çap kirin.
Li Benda Keskesorê
Nivîskar: Fîkret Yildiz (Dr. Mikaîlî)
Romana “Li Benda Keskesorê“ ji 148 rûpelan pêk tê û vê mehê ji Weşanên APEC ku li Stockholmê ye derket.
Beşa yekem ya romanê jî bi heman navî hatiye nivîsîn.
Divê em li vir diyar bikin ku naveroka vê romanê berê di kovara Bîrnebûnê de wek rêzenivîs bi navekî din Sîyarê Têrika derketiye (beşa-1, Bîrnebûn, nr 58/2914). Bûyerên romanê di sedsala 19an de li derdorê gundê Mîkaîla li hêla Haymanayê û Stembolê derbas dibin.
Ankara'da Bir Kürt Köyü: Mikaîla, İnler, Katrancı
Yazar: Fîkret Yildiz (Dr. Mikaîlî)
Dr. Fikret Yıldız’ın “Ankara’da Bir Kürt köyü: Mikaila/İnler/Katrancı” kitabı Kürtlerin Orta Anadolu’daki varlığına ışık tutuyor. Osmanlı arşiv belgelerine dayanarak hazırlanan bu kitapta, bir köy üzerinden Orta Anadolu Kürtlerinin tarihsel süreci irdelenirken, diğer yandan kültürel, sosyo-ekonomik ve siyasi gelişmeler de kitapta yerini buluyor.
Bilindiği üzere Ankara, Konya, Kırşehir ve Aksaray başta olmak üzere Orta Anadolu’da yüzbinlerce Kürt yaşamaktadır, Kürt yerleşim yerleri bulunmaktadır. Kitabın önemli bir bölümü Orta Anadolu Kürtlerinin bölgeye göç etme/sürgün edilme sürecine de odaklanıyor ve Polatlı’nın Mikaila/İnler/Katrancı’nın gündelik yaşam öyküsü okurlara farklı bir açıyla sunuluyor.
İsveç’te APEC Yayınevi tarafından yayımlanan 379 sayfalık kitapta, Mikaila/İnler/Katrancı köyünün dünü ve bugününe ilişkin fotoğrafları da görebileceksiniz…
İçtoroslar'da Alevi - Kürt Aşiretler (Sinemilli ve Komşu Aşiretleri Tarihi - Edebiyatı)
Yazar: Mehmet Bayrak
Kitap, inceleme- araştırma ve antoloji olmak üzere iki ana kesimden oluşuyor. Birinci kesimde; tarihi, coğrafyası, etnolojisi, sosyolojisi ve inanç sistemiyle İçtoroslar’daki Alevi- Kürt Aşiretleri incelenmeye çalışılırken; ikinci kesimde bu aşiretlerden yetişen 100 dolayında şaire, âşığa ve halk ozanına antoloji düzeneğinde yer verilmektedir.
Kürt diliyle yaratılan edebiyat ürünleri daha çok sözlü gelenekte kaldığı için günümüze ulaşamadan çoğu yitip gitmiştir. Bugün, bu türden birçok halk sanatçısı ilgiyle anılmakta, ancak eserlerine ulaşılamamaktadır. Bunlardan, günümüze kalan âşık, ozan ve pirlerden derlediğimiz yüzlerce “kılam” ve “stran” ile belli kişilerden derlediğimiz yüzlerce “çarin” ve “dûrik”e Kürt Müziği, Dansları ve Şarkıları (Ank. 2002) çalışmamızda yer vermiştik.
Medrese eğitimi yapmış, ağırlıkla Divan Şiiri tekniğinde ve Osmanlıca yazan şairlerden ancak çok azının yazma divanları bize ulaşabilmiştir. Genellikle kapalı bir yaşam sürdürdükleri için bu aşiretlerden yetişen şair ve âşıkların şiirleri genel cönklere ve şiir mecmualarına da fazla yansımamıştır.
Bu nedenle, kitapta yer verilen şair ve şiirlerin çok büyük bir bölümü yazılı literatüre ilk kez girmektedir. Kuşkusuz bu bile, bölge insanının kültürel üretimini bilince çıkaran önemli bir katkı oluşturmaktadır.
Mehmet Bayrak’ın diğer eserleri:
Tevfik Fikret ve Devrim, Ankara: Yorum Yayınevi, 1973.
Köy Enstitülü Yazarlar- Ozanlar (inceleme- antoloji), Ankara: Töb-Der Yayınları, 1978.
Halk Hareketleri ve Çağdaş Destanlar (araştırma), Ankara: Yorum Yayınevi, 1984.
Eşkıyalık ve Eşkıya Türküleri (inceleme- antoloji), Ankara: Yorum Yayınevi, 1985.
Pir Sultan Abdal (inceleme-araştırma), Ankara: Yorum Yayınları, 1986.
Halk Gülmecesi (inceleme- örnekleme), Ankara: Yorum Yayınları, 1987.
Kürt Halk Türküleri (Kilam û Stranên Kurdî), Ankara: Öz-Ge, 1991.
Kürtler ve Ulusal- Demokratik Mücadeleleri, 1993 Özge Yayınları.
Kürdoloji Belgeleri-I, Öz-Ge Yayınları, 1994,
Öyküleriyle Halk Anlatı Türküler, Ankara 1996,
Alevilik ve Kürtler, Öz-ge, 1997.
Kürt Sorunu ve Demokratik Çözüm, 1999.
Köy Enstitüleri ve köy edebiyatı, Ankara: Özge, 2000.
Kürt Müziği, Dansları ve Şarkılar = Mûzik, dans û şarqı̂yên Kurdı, Ankara: Özge, 2002.
Gravürlerle Kürtler (Bi Gravuran Kurd), Ankara: Özge Yayınları, 2002.
Gecmişten günümüze Kürt Kadını, Ankara: Özge Yayınları, 2002.
Ortaçağ’dan Modern Çağ’a Alevilik, Öz-ge Yayınevi, 2004.
Kürdoloji Belgeleri-II, Ankara: Öz-Ge Yayınları, 2004.
Alevi- Bektaşi Edebiyatında Ermeni Aşıkları (Aşuğlar), Ankara: Öz-Ge Yayınları, 2005.
Gravür, fotoğraf ve kartpostallarla Osmanlı’da Kürt kadını = Bi gravur, wêne û kartpostalan jinên Kurd di serdema Osmanî de, Ankara: Özge, 2007.
Kürtlere vurulan kelepçe: Şark ıslahat planı, Ankara: Öz-Ge, 2009.
Alevilik-Kürdoloji-Türkoloji yazıları, 1973–2009, Ankara: Özge, 2009.
DERSİM KOÇGİRİ KATLİAMI, Ankara: Öz-Ge, 2010.
ALEVİ KATLİAMLARI, Öz-ge Yayınları, 2011.
Kürt ve Alevi tarihinde Horasan: tarih-etnoloji-müzik-edebiyat, Öz-ge Yayınları, 2013.
KÜRTLER ve ULUSAL-DEMOKRATİK MÜCADELELERİ, 2013.
KÜRTLERE VURULAN KELEPÇE ŞARK ISLAHAT PLANI, 2013.
TABULAR YIKILIRKEN, 2014.
EZİDİ – KIZILBAŞ – YARESAN KÜRTLER, 2014.
"Konya'da Kürt mü var?"
Orta Anadolu Kürtleri ve Kürtlerin Siyasallaşması
Yazar: Hacı Çevik
Hayret dolu “Konya’da Kürt mü var?” sorusu, Orta Anadolu taşrasındaki Kürt nüfusuna dair bilgisizliğin günlük dildeki ifadesi. Oysa Ankara, Konya, Kırşehir, Çankırı, Aksaray, Yozgat, Çorum, Amasya, Niğde ve Tokat’ın kimi ilçelerinde, kimisi 15. yüzyıla kadar uzanan zamanlardan beri yerleşikleşmiş Kürt toplulukları yaşıyor. Hacı Çevik “Konya’da Kürt mü Var?”da kademe kademe göçlerle oluşan Orta Anadolu Kürt topluluklarının toplumsal şekillenme sürecini ele aldıktan sonra, başka bir göç dalgasına eğiliyor:
Avrupa’ya göç ve bunun siyasal etkilerine bakıyor. Cihanbeyli ve Kulu havalisinden Almanya ve İsveç’e göç eden Kürt toplulukları, memleketlerinde Kürt kimliği etrafındaki siyasallaşmayı nasıl etkilediler? Bu kimlik mücadelesi etrafında kurulan siyasi partilerin etkisi neydi?
Ve Kürt kimliğini sahiplenmeye dönük seferberlik, toplumsal ve siyasal hayatı, farklı topluluklar arası ilişkileri nasıl etkiledi? Gözden uzak bir “yurt gerçeği” hakkında, incelikli bir analiz…
Yayınevi: İletişim Yayınları
Sayfa Sayısı: 232
İlk Baskı Yılı: 2021
Dil: Türkçe
Orta Anadolu Kürtleri
Yazar: Rohat Alakom
Yayın tarihi: 2004
Dil: Türkçe
Sayfa Sayısı: Türkçe
Yayınevi: Evrensel
Stran û Awazên Anatolîya Navîn
Nivîskar: Şoreş Reşî
Xebateke berhevokê ye ku tê de klam û awazên kurdên Anatolîya Navîn, yek bi yek bi baldarî hatine berhevkirin. Bi vê lêkolînê klam û awazên kurdên Anatoliya Navîn ên ku bi tunebûnê re rû bi rû bûn, heta radeyekê hatin ronîkirin.
Berhemên din ên Şoreş Reşî:
Palme, PKK ve Gladio (Lêkolîn-Tirkî)
Ji Anatoliya Navîn Serpêhatiyên Dîrokî (Lêkolîn)
Dîroka Kurdên Koçber – I (Lêkolîn)
Dîroka Kurdên Koçber-II (Lêkolîn)
Hawar (Roman)
Yaranî (Pêkenok)
Dîroka Ela Sêvikan (Lêkolîn)
Heco (Hecî Bixûrcî, Roman)
Dîroka Êla Sewêda (Lêkolîn)
Evîn û Tolhildana Çoko (Roman)
Roviyê Boç Bizengil (Zarok)
Dîroka Kurdên Xelxalê (Lêkolîn)
Çîrokên Gelêrî (Berhevkirin)
Dîroka Canbegan (Lêkolîn)
Dîroka Canbegan
Nivîskar: Şoreş Reşî
Canbegan, xwedî dîrokeka dûr û dirêj û tijî qehremanî ne. Ji Xorasanê hatine Anatoliyê û Dewleta Qeremanî (Karamanogûllari) damezirandine. Li hember Moxolên cîhan tirsandine û Selçûqiyan bi mêranî şer kirine û ew têk birine. Piştî Osmaniyan dewleta wan ji holê rakirin ew parçe dibin. Îro beşek li Xorasan û Mazenderanê; beşek li Semsûr, Çankirî, Yozgat, Sêwas, Çorum, Meletî, Ruha ye; beşek jî ji alî Osmaniyan ve li Raqqa, Hema û Humûsê tên bicîhkirin, lê ew piştî salên 1715’an dîsa vedigerin Cîhanbeylî, Yûnaq, Polatli û Çeltîkê.
Yek ji zenda kurdan e ku girêdayî zimanê xwe yê esîl, çanda xwe ya dewlemend, kevneşopiya xwe ya dîrokî ye. Heta berî 20 salan jî ew çand bi serbilindî, mexrûr, esîlane berdewam dikirin lê mixabin îro yên Mazenderanê heliyane, yên din jî ber bi helandinê ve derin.
Weşanxane: Payîz
Hejmara rûpelan: 288
Sal: 2021
Ziman: Kurdî
Berhemên din ên Şoreş Reşî:
Palme, PKK ve Gladio (Lêkolîn-Tirkî)
Ji Anatoliya Navîn Serpêhatiyên Dîrokî (Lêkolîn)
Dîroka Kurdên Koçber – I (Lêkolîn)
Dîroka Kurdên Koçber-II (Lêkolîn)
Hawar (Roman)
Yaranî (Pêkenok)
Dîroka Ela Sêvikan (Lêkolîn)
Stran û Awazên Anatoliya Navîn-(Lêkolîn)
Heco (Hecî Bixûrcî, Roman)
Dîroka Êla Sewêda (Lêkolîn)
Evîn û Tolhildana Çoko (Roman)
Roviyê Boç Bizengil (Zarok)
Dîroka Kurdên Xelxalê (Lêkolîn)
Çîrokên Gelêrî (Berhevkirin)
Kurdên Haymanayê
Nivîskar: Georges Perrot
Werger: Fawaz Husên
“Gelê ku li vê navçeya di navbera Angorayê, Afyon Karahîsarê û Qonyayê de dijî, ji nijadekî ye ku bi giştî ji reh û regeza Tirkan cihêwaz e. Ew Kurd in, pismamên Fersan in û kalûbavên me ên dûr in. Bi taybetî ji bo çêkirina lêgerînekê li ser vî gelê kurd ku bi gelek awayên xwe balkêş û girîng e kum in biryar girt û min herdu hevalrêyên xwe Guillaum’ê avahîsaz û Jules Delbert’ê doktorê şandaya Fransî ya di bin serokatîya min de li Angorayê hiştin. Tenê bi Tirkekî qenc û ciwanmêr re, Mehmed axayê pênc mehan ji min dûr neketibû ez deh-duwenzdeh rojan (di sala 1861ê de) li Haymanayê jîyam. Ez bi taybetî li gundên Kurdan gerîyam. Îro (sala 1865an), ez bi defternameyên rêwîtîya xwe wan hemû agahîyên ku dikarin vî gelê kurd bidin nasîn, derdixînim.” George Perrot
Amadekar: Fawaz Husên
Weşanxane: APEC
Sal: 2000
Cîh: Stockholm
Hejmara rûpelan: 111
Haymana Kürtleri
Yazar: Murad Ciwan
Arkeolog Georges Perrot, 1861 yılında Fransız eğitim bakanlığı adına mimar Edmond Guillaume ve misyonun doktoru Jules Delbet’le birlikte Yunanistan ve Küçük Asya’ya (bugünkü Batı ve Orta Anadolu’ya) bilimsel ve edebi araştırmalar için gitti. Bu araştırma ve incelemelerin sonuçları 1872 yılında Fransa’da yayımlandı. Kendisi heyetin başkanlığını yapıyordu. Gezileri sırasında Angora (bugünkü Ankara) ve dolaylarına da uğradılar. Gezi programında olmamasına rağmen heyet, Angora ile Haymana arasında, Haymana’ya yakın bir yerde bulunan Gavur Kale kalıntılarını ve kalenin ön tarafında oldukça yüksek bir kayaya işlenmiş olan antik dönem rölyeflerini incelerken, Georges Perrot’un ilgisini civar köylerde yaşayan Kürtler çekti. Arkadaşlarını Angora’da bırakarak, zaman zaman çevirmenliğini de yapan korumasıyla birlikte Haymana Kürtleri arasında 12 gün süren bir keşif gezisine çıktı, köylülere misafir oldu, onları yakından tanıdı, haklarında bilgiler derledi. Bu geziden elde ettiği bilgileri yazıya dökerek 1865 yılında Revue des Deux Mondes’te “Les Kurdes de L’Haimaneh” (Haymana Kürtleri) adıyla yayımladı.
Kitapta bu önemli makalenin çevirisiyle Murad Ciwan’ın “Haymana Kürtleri ve Kürtlerin Orta ve Batı Anadolu’daki Varlığı” yer alıyor.
Yayınevi: Avesta
Sayfa sayısı: 120
Basım tarihi: 2021
Dil: Türkçe
Çeviren: Heval Bucak
Basım yeri: İstanbul
Tarih İçinde Konya'daki Kürtler
Yazar: Sedat Ulugana
Konya Çölü’nün, Kürtlükle tanışıklığı bilindiğinin aksine çok eskidir. Konya’yı keşfeden Pers ordusunun “Okçu Kürtler”ini, zamanla İslam Ordusundaki cihatçı Kürtler, daha sonra Selçuklular döneminde Sivas Kürtleri ve Doğu Torosların Lek Kürtleri takip eder. Osmanlı’nın erken dönemlerinde Konya dolaylarına gelen Kürtler de dâhil bu saydıklarımız, bu kadim çölün diğer halklarına karışıp eriyip gittiler. Geriye rasyonalitelerinden esinlenerek adlandırılan mekânları kaldı. Konya’nın bu prototip Kürtlerin aksine, Osmanlı’nın geç dönemlerinde Konya’ya “Aşiret” olarak gelen, sürülen ya da “iskan” edilen Kürtler, varlıklarını korudular, eriyip gitmediler. Kültürel ve nasyonal değerlerini korudular. Günümüzde de Kürdistan’dan uzak bir coğrafyada, ana Kürtlüğün değerli bir parçası olarak Kürt ulusal davasına sahip çıkıyorlar. “Kitlesel olarak Konya’daki Kürt varlığının yanı sıra, popüler Kürt şahısların Konya’daki varlıkları da bu ulusal ve sınıfsal davanın kaçınılmaz bir sonucudur, Keza “öteki” olmanın kaçınılmaz tepkiselliğinin ve sınıf mücadelesinin sonucu olarak daha çok sol cenahta yer alan Kürt entelijansının sürüldüğü yerlerden biridir Konya. Ruhî Su, Yılmaz Güney, Yaşar Kaya, Cemşid Bender bunlardan bazılarıdır. Velhasıl “tarih içinde Konya”, eski çağlardaki gibi günümüzde de Kürt tarihinin Kürdistan’dan uzak bir yapıtaşı olarak güncelliğini korumaktadır.
Yayın tarihi: 2015
Dil: Türkçe
Peri Yayınevi
Sayfa Sayısı: 150
Etnisiteyi Sürdürmek - Haymana Kürtleri
Yazar: Mehmet Fiğan
Bu kitap, kültür, kimlik ve etnisite kavramları arasındaki ilişkiyi, kültürlerarası karşılaşmanın dinamikleriyle kavramaya odaklanmıştır. Bu doğrultuda etnik sınırların nasıl kurulduğu ve kültürlerarası süreçlerin bu sınırların oluşumunda ne türden etkilere sahip olduğu incelenmiştir. Çalışma kapsamında, Orta Anadolu’da farklı etnik grupların bir arada yaşadığı fakat çoğunluğu Kürtlerin oluşturduğu bir ilçe olan Haymana’da etnografik saha çalışması yapılmış ve peşine düşülen konuya dair veriler elde edilmiştir. Öte taraftan alan araştırmasına Ankara şehir merkezinde yaşayan Haymanalı Kürtler de dâhil edilmiştir. Böylelikle iki ayrı sahada deneyimlenen kimliklenme süreçleri ve kültürlerarası etkileşimin dinamikleri arasında kıyaslama yapma fırsatı yakalanmıştır. Genel olarak bakıldığında, topluluk üyelerinin ritüel, cinsiyet, meslek gibi kategorilere dayanarak, diğer etnik gruplarla araya koydukları kültürel farklar, bir taraftan kültürlerarasındaki sınırların çizilmesine olanak tanırken, öte taraftan da dâhil etme ve dışlama pratikleriyle, grup kimliğinin pekişip, sürdürülmesini sağlamıştır. Böylelikle başta Türkler olmak üzere diğer etnik kimliklerle iç içe yaşayan topluluk üyeleri, Kürt kimliğini sürekli yeniden kurmayı ve sürdürmeyi başarabilmişlerdir. Etnik kimlik varoluşunu, onu ötekilerden ayıran kültürel sınırlara borçludur. Dolayısıyla sınırların kalıcılığı, kültürel kimliğin sürdürülmesinin garantisidir.
Yayınevi: Öteki
Hamur Tipi:2. Hamur
Sayfa Sayısı:288
İlk baskı yılı: 2021
Dil: Türkçe
Rû û Kûr
Nivîskar: Ali Duran Topuz
Çîrokên Alî Duran Topuz, bi navê “Rû û Kûr” di kitebekê de kom bûn û
din av weşanên Avesta de derketin.
Paul Auster dibêje, “tenê ew kesa/kesê dikare çîrokekê vebêje çîrokekê dijî.” Çîrokên minîmal ên Alî Duran Topuz ji hinava vê zanînê olan didin. Hûr dibin, gir dibin, li mêrgên qeşimî û germ divenişin. Bi
çavên kesên di tarî û dîrokê de mayî dinêrin. Ji şîna sedsalî ya Koçgirî heya kesên derketî û ji derbketî, ji valahiya zemên heya qonaxên wendabûnê, me li pey şopa hespekî kumêt digerînin. Dişibin axa sar a li ser gorreke nû û teze.
Kurmanciya Koçgiriyê diveje bi pênûsa Topuzî. Çîrokên kurt, hevokên kurt, bûyerên mezin li ser û binê rûpelan radibin pêledanê. “Rû û Kûr” ya li ser axê û ya di bin axê de dinehwirîne, ku çîrok e û çîrokan
vedibêje.
Rêyeke nû ye di çîroknûsiya kurdî de, berê xwînêran dide hevrazên hebûnê.
Weşanxane: Avesta
Hejmara rûpelan: 96
Dîrok: 2018
Ziman: Kurdî
Bozkırda Bir Dağ Lalesi
Yazar: Pervin Erbil
Burunağıl yerleşimcileri Orta Anadolu’daki köylerini kurmazdan önce Kürt kültürünün geleneksel değerlerini en iyi yansıtan bölgelerden birinde yaşamaktaydılar; içine doğdukları sosyokültürel ortam tarafından şekillendirilmişlerdi ve öz üretimleri olan ürünler aracılığıyla maddi ve manevi gereksinmelerini karşılamaktaydılar. Bu ürünler onları var eden, geçmişleriyle gelecekleri arasında bağ kuran maddi ve manevi değerleriydi.
Ağrılı köylü 1916 ile 1917 yılları arasında topraklarından çıkmak zorunda kaldı ve uzun süren bir yolculuğun ardından 1919’da Burunağıl’a vardı. Ağrılı Burunağıl’a vardığında, öz değerlerinin özellikle manevi unsurları da yanındaydı. O, yeni yerleşim alanında bu değerlerin yardımıyla yaşama tutunmayı başardı.
1919 ile 1975 yılları arasındaki dönem, Burunağıl’ın yeni yerleşimcilerinin içe dönük, dışa kapalı bir yaşam sürdürdüğü zaman aralığıydı. Bu zaman aralığında kaynağını mekânsal ortam farklılığından alan kimi değişimler yaşansa da devinimin seyri oldukça yavaştı. Dolayısıyla söz konusu dönemde üretilmiş olan maddi ve manevi kültür unsurları, hem birbirleriyle hem de onlara yaşam veren kökleriyle uyumlu bir birliktelik içinde bulunmaktaydı.
Tarih: 2018
Sayfa sayısı: 143
Dil: Türkçe
Yayınevi: Perî
Tarihte Kürd Sürgünleri
Yazar: Gabar Ciyan
Anadolu’ya (Konya-Ankara vd) sürgün edilen Kürdistanlıların sürgünü ve sonrası
Anadolu’ya, Konya, Ankara ve diğer şehirlere sürgün edilen Kürtlerin sürgünü ve sonrası hakkında bir kitap.
Yayınlayan: Yeni Özgür Ülke
Basım Tarihi: 1992
Basım Yeri: İstanbul
Sayfa Sayısı: 51
Dili Türkçe
Ga Westîyan
Nivîskar: Mustafa Kızılkaya
Ga Westîyan pirtukeke Mustafa Kızılkaya a helbestan e.
Pirtukê navê xwe ji helbesteke nivîskar wergirtîye. Ga Westîyan heman demê da navê eşireteke Kurd e ku destpêkê da hatîye Anatoliya Navîn.
Weşanxane: Deng
Ziman: Kurdî
Hejmara Rûpelan: 80
Sal: 2016
Ömeranlı Aileleri ve Tarihi
Yazar: Hakim Karahan
“Bu kitapta Ömeranlı’nın kabilelerinin köye ilk gelişlerini, nasıl geldiklerini, nerden geldiklerini, tam olarak ilk gelenlerin kim olduklarını, köye geldiklerinde ilk konak yerlerini anlatmaya çalıştım. Aileler arasındaki akrabalık bağları ve hangi kabileye mensup olduklarını anlatıyorum. Ömeranlı’da yaşanmış önemli konulara da değindik. Son 150 sene içinde Ömeranlı’da yaşanmış önemli meseleleri de anlattık.
Bu kitabı yazarken köydeki bazı meseleleri yazmadan evvel o aileden bazı büyüklere teyit ettirip yazdım, neticede kendi gözümüzle şahit olduğumuz meseleler değil. Bazı meseleler bundan 100-120 sene önce yaşanmış olaylar. Burada sadece soyağaçları değil köyümüzün eski hikayelerini de yazmaya çalıştım. Burada niyetimiz kesinlikle herhangi bir aileyi rencide etmek değil, benim burada yazdıklarımın çoğu o ailelere ait yaşlılar tarafından onaylanmıştır.
Ben çocukluğumdan çok iyi hatırlıyorum; bu konularda çok bilgili büyüklerimiz vardı. Tüm o değerli bilgiler o güzel insanlar ile göçüp gitti. Benim de bu konuda az da olsa bir bilgim varsa onun da benimle birlikte göçüp gitmeden evvel bu bilgileri kaleme almaya karar verdim.
Hakiim Karahan, 1971’de Ömeranlı’da doğdu. İlkokulu köyünde okuduktan sonra ortaokul ve lise eğitimini Hollanda’da, lisans eğitimini ise Danimarka’nın Kopenhag şehrinde yaptı. Hala Kopenhag’da yaşıyor.
Geçmişten Günümüze Tarihsel ve Kültürel Yönleriyle Bulduk
Yazar: Ramazan Küçükyıldız
“Reşo aşiretinin Sêwika kolundan olan yüz çadırlık göçün ağır yürüyen kervanı çoktan Kahta Besni bölgesini terk edip Toros Dağlarını geçip, İç Anadolu’nun Tuz Gölü havzasının taşsız, ağaçsız, düz ovasına gelip yerleşmişlerdi.
Bu göç farklı isimler adı altında farklı yerlerde köy ve kasabalar kurduktan sonra dinlenen Kervan tekrar yoluna devam edip Avrupa’nın farklı devletleri Avusturya, Almanya, İsviçre, Danimarka, İsveç, Norveç gibi birçok ülkelerinden Bulduk kervanı geçmiştir. Her uğradığı ve geçtiği ülkelere birçok insanını bırakan kervan halen yoluna devam etmektedir.”
Ramazan Küçükyıldız
